Ας μάθουν τουλάχιστον ποια θρησκεία πολεμούν πριν την πολεμήσουν. Αν αυτή η θρησκεία καυχιόταν ότι είχε ξεκάθαρη άποψη για τον Θεό και ότι την κατείχε ανοιχτά και χωρίς πέπλο, θα την πολεμούσε κανείς για να πει ότι δεν βλέπουμε τίποτα στον κόσμο που να το δείχνει με αυτά τα στοιχεία. Αλλά επειδή λέει αντίθετα ότι οι άνθρωποι βρίσκονται στο σκοτάδι και σε απόσταση από τον Θεό, ότι έχει κρυφτεί από τη γνώση τους, ότι αυτό είναι ακόμη και το όνομα που δίνει στον εαυτό του στις Γραφές, Deus absconditus, και, τέλος, αν λειτουργεί εξίσου για την καθιέρωση αυτών των δύο πραγμάτων: ότι ο Θεός έχει καθιερώσει λογικά σημάδια στην Εκκλησία για να γίνει γνωστός σε εκείνους που θα τον αναζητούσαν ειλικρινά, και ότι ωστόσο τα κάλυψε με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνεται μόνο από εκείνους που την αναζητούν με όλη τους την καρδιά, τι πλεονέκτημα μπορούν να αποκομίσουν, όταν στην αμέλεια στην οποία δηλώνουν ότι αναζητούν την αλήθεια, φωνάζουν ότι τίποτα δεν τους την δείχνει, αφού αυτό το σκοτάδι όπου βρίσκονται, και ότι αντιτίθενται στην Εκκλησία, θεμελιώνει μόνο ένα από τα πράγματα που υποστηρίζει χωρίς να αγγίζει το άλλο και καθιερώνει το δόγμα της μακριά από το να το καταστρέψει;
Για να το καταπολεμήσουν, θα έπρεπε να φωνάξουν ότι έχουν καταβάλει κάθε προσπάθεια να αναζητήσουν παντού και ακόμη και σε αυτά που προσφέρει η Εκκλησία για να μάθουν γι’ αυτό, αλλά χωρίς καμία ικανοποίηση. Αν μιλούσαν με αυτόν τον τρόπο, στην πραγματικότητα θα πολεμούσαν μια από αυτές τις αξιώσεις. Ελπίζω όμως να δείξω εδώ ότι δεν υπάρχει λογικός άνθρωπος που να μπορεί να μιλήσει με αυτόν τον τρόπο και μάλιστα τολμώ να πω ότι κανείς δεν το έκανε ποτέ. Γνωρίζουμε αρκετά καλά πώς ενεργούν όσοι έχουν αυτό το πνεύμα. Νομίζουν ότι έχουν κάνει μεγάλες προσπάθειες για να μάθουν, όταν έχουν αφιερώσει μερικές ώρες διαβάζοντας κάποιο βιβλίο της Γραφής και ρωτώντας κάποιους εκκλησιαστικούς για τις αλήθειες της πίστης. Μετά από αυτό καυχιούνται ότι έψαξαν ανεπιτυχώς σε βιβλία και ανάμεσα σε ανθρώπους. Αλλά στην πραγματικότητα θα τους έλεγα αυτό που έχω πει συχνά, ότι αυτή η αμέλεια δεν είναι υποφερτή. Δεν πρόκειται εδώ για το ελαφρύ ενδιαφέρον κάποιου ξένου, να το χρησιμοποιήσει με αυτόν τον τρόπο. Αφορά τον εαυτό μας και τα πάντα.
Η αθανασία της ψυχής είναι κάτι που έχει τόση σημασία για εμάς, που μας αγγίζει τόσο βαθιά, που πρέπει να έχει χάσει κανείς κάθε συναίσθημα για να αδιαφορήσει για να μάθει τι είναι. Όλες οι πράξεις και οι σκέψεις μας πρέπει να ακολουθούν τόσο διαφορετικούς δρόμους, ανάλογα με το αν θα υπάρχουν αιώνια αγαθά για να ελπίζουμε ή όχι, που είναι αδύνατο να κάνουμε ένα βήμα με λογική και κρίση παρά μόνο ρυθμίζοντας το με τη θέα αυτού του σημείου που πρέπει να είναι το τελευταίο μας αντικείμενο.
Έτσι το πρώτο μας ενδιαφέρον και το πρώτο μας καθήκον είναι να διαφωτιστούμε πάνω σε αυτό το θέμα από το οποίο εξαρτάται όλη η συμπεριφορά μας. Και γι’ αυτό, ανάμεσα σε αυτούς που δεν έχουν πειστεί γι’ αυτό, κάνω μια ακραία διαφορά μεταξύ αυτών που εργάζονται με όλες τους τις δυνάμεις για να το μάθουν, και εκείνων που ζουν χωρίς να βάζουν τον εαυτό τους στον κόπο και χωρίς να το σκέφτονται.
Μπορώ μόνο να έχω συμπόνια για εκείνους που γκρινιάζουν ειλικρινά σε αυτήν την αμφιβολία, που τη θεωρούν ως την απόλυτη ατυχία και που δεν φείδονται τίποτα για να ξεφύγουν από αυτήν, κάνουν αυτήν την έρευνα την κύρια και σοβαρότερη ενασχόλησή τους.
Αλλά για εκείνους που περνούν τη ζωή τους χωρίς να σκέφτονται αυτό το τελευταίο τέλος της ζωής τους και που, για τον μόνο λόγο ότι δεν βρίσκουν μέσα τους τα φώτα που τους πείθουν γι’ αυτό, αμελούν να τα αναζητήσουν αλλού και να εξετάσουν αν αυτή η γνώμη είναι μια που οι άνθρωποι λαμβάνουν μέσω της εύπιστης απλότητας, ή μιας που, αν και σκοτεινή από μόνη της, έχει ωστόσο μια πολύ στέρεη και ακλόνητη βάση, τους θεωρώ εντελώς διαφορετικά.
Αυτή η αμέλεια σε ένα θέμα όπου είναι θέμα του εαυτού τους, της αιωνιότητας τους, των πάντων τους, περισσότερο με εκνευρίζει παρά με μαλακώνει, με εκπλήσσει και με τρομάζει, είναι για μένα τέρας. Δεν το λέω αυτό από ευσεβή ζήλο πνευματικής αφοσίωσης. Εννοώ, αντίθετα, ότι πρέπει να έχει κανείς αυτό το συναίσθημα από μια αρχή του ανθρώπινου συμφέροντος και από ένα συμφέρον της αγάπης του εαυτού. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να δείτε αυτό που βλέπουν οι λιγότερο φωτισμένοι άνθρωποι.
Δεν χρειάζεται να έχει κανείς πολύ ανυψωμένη ψυχή για να καταλάβει ότι δεν υπάρχει πραγματική και σταθερή ικανοποίηση εδώ, ότι όλες μας οι απολαύσεις είναι μόνο ματαιοδοξίες, ότι τα κακά μας είναι άπειρα και ότι τελικά ο θάνατος που απειλεί κάθε στιγμή πρέπει να μας βάζει αλάνθαστα σε λίγα χρόνια στη φρικτή αναγκαιότητα να είσαι αιώνια είτε εκμηδενισμένος είτε δυστυχισμένος.
Δεν υπάρχει τίποτα πιο αληθινό από αυτό ή πιο τρομερό. Ας κάνουμε όσο θέλουμε τους τολμηρούς: αυτό είναι το τέλος που περιμένει την πιο όμορφη ζωή στον κόσμο. Ας αναλογιστούμε αυτό και στη συνέχεια να πούμε αν δεν είναι αναμφισβήτητο ότι δεν υπάρχει κανένα καλό σε αυτή τη ζωή παρά μόνο με την ελπίδα μιας άλλης ζωής, ότι είναι ευτύχημα που καθώς το πλησιάζουμε, και ότι, καθώς δεν θα υπάρξουν άλλες κακοτυχίες για εκείνους που είχαν μια ολόκληρη διαβεβαίωση αιωνιότητας, δεν υπάρχει επίσης ευτυχία για εκείνους που δεν έχουν φως.
Επομένως, είναι σίγουρα μεγάλο κακό να βρίσκεσαι σε αυτή την αμφιβολία. Αλλά είναι τουλάχιστον αναπόσπαστο καθήκον να αναζητά κανείς όταν έχει αυτή την αμφιβολία. Κι έτσι αυτός που αμφιβάλλει και που δεν αναζητά είναι και πολύ δυστυχισμένος και πολύ άδικος. Πού μπορούμε να βρούμε αυτά τα συναισθήματα; Ποια αιτία χαράς βρίσκουμε στο να μην περιμένουμε τίποτα περισσότερο από ανήμπορες δυστυχίες; Ποιος είναι ο λόγος για τη ματαιοδοξία να βλέπει κανείς τον εαυτό του σε αδιαπέραστα σκοτεινά, και πώς μπορεί να συμβεί αυτός ο συλλογισμός σε έναν λογικό άνθρωπο;
Δεν ξέρω ποιος με γέννησε, ούτε τι είναι ο κόσμος, ούτε μόνο εγώ. Είμαι σε τρομερή άγνοια για όλα τα πράγματα. Δεν ξέρω τι είναι το σώμα μου, οι αισθήσεις μου, η ψυχή μου και αυτό ακριβώς το μέρος μου που σκέφτεται αυτό που λέω, που αντανακλάται στα πάντα και στον εαυτό του, και δεν γνωρίζει τον εαυτό του ούτε τα υπόλοιπα.Βλέπω αυτούς τους τρομερούς χώρους του σύμπαντος που με περικλείουν, και βρίσκομαι προσκολλημένος σε μια γωνιά αυτής της τεράστιας έκτασης, χωρίς να ξέρω γιατί βρίσκομαι μάλλον σε αυτό το μέρος παρά σε άλλο, ούτε γιατί αυτός ο λίγος χρόνος που μου δίνεται Το να ζήσω μου έχει ανατεθεί σε αυτό το σημείο παρά σε μια άλλη από όλη την αιωνιότητα που προηγήθηκε και από ό,τι με ακολουθεί. Βλέπω μόνο άπειρα σε όλες τις πλευρές που με περικλείουν σαν άτομο και σαν σκιά που διαρκεί μόνο μια στιγμή χωρίς επιστροφή. Το μόνο που ξέρω είναι ότι πρέπει να πεθάνω σύντομα, αλλά αυτό που δεν ξέρω περισσότερο είναι αυτός ο θάνατος που δεν μπορώ να αποφύγω.
Όπως δεν ξέρω από πού κατάγομαι, έτσι δεν ξέρω πού πάω, και ξέρω μόνο ότι φεύγοντας από αυτόν τον κόσμο πέφτω για πάντα είτε στο τίποτα είτε στα χέρια ενός εκνευρισμένου Θεού, χωρίς να γνωρίζω ποια από αυτές τις δύο συνθήκες θα πρέπει να μοιράζομαι αιώνια. Αυτή είναι η κατάστασή μου, γεμάτη αδυναμία και αβεβαιότητα. Και από όλα αυτά συμπεραίνω ότι πρέπει λοιπόν να περάσω όλες τις μέρες της ζωής μου χωρίς να σκεφτώ να ψάξω τι πρέπει να μου συμβεί. Ίσως θα μπορούσα να βρω κάποια διευκρίνιση στις αμφιβολίες μου, αλλά δεν θέλω να ασχοληθώ ή να κάνω ένα βήμα για να το ψάξω. Και μετά, αντιμετωπίζοντας με περιφρόνηση αυτούς που θα κοπιάσουν γι’ αυτή τη φροντίδα, θέλω να πάω χωρίς προνοητικότητα και χωρίς φόβο να επιχειρήσω ένα τόσο μεγάλο γεγονός και να αφήσω τον εαυτό μου να οδηγηθώ απαλά στο θάνατο.
Ποιος θα ήθελε να έχει φίλο για έναν άντρα που μιλάει έτσι; Ποιος θα τον επέλεγε μεταξύ των άλλων για να του κοινοποιήσει τις υποθέσεις του; Ποιος θα τον καταφεύγει στα δεινά του;
Και τέλος, σε ποια χρήση στη ζωή θα μπορούσε να προορίζεται;
Στην πραγματικότητα, είναι ένδοξο για τη θρησκεία να έχει εχθρούς τόσο παράλογους ανθρώπους, και η αντίθεσή τους είναι τόσο ακίνδυνη γι’ αυτήν που, αντίθετα, χρησιμεύει για να εδραιώσει τις αλήθειες της. Γιατί η χριστιανική πίστη πηγαίνει σχεδόν μόνο για να εδραιώσει αυτά τα δύο πράγματα: τη διαφθορά της φύσης και τη λύτρωση του Ιησού Χριστού. Τώρα, υποστηρίζω ότι αν δεν χρησιμεύουν για να δείξουν την αλήθεια της λύτρωσης μέσω της ιερότητας των ηθών τους, χρησιμεύουν τουλάχιστον αξιοθαύμαστα για να δείξουν τη διαφθορά της φύσης από τέτοια διεστραμμένα συναισθήματα.
Τίποτα δεν είναι τόσο σημαντικό για τον άνθρωπο όσο η κατάστασή του. Τίποτα δεν είναι τόσο τρομερό για αυτόν όσο η αιωνιότητα. Και έτσι, ότι υπάρχουν άνθρωποι που αδιαφορούν για την απώλεια της ύπαρξής τους και για τον κίνδυνο μιας αιωνιότητας δυστυχίας, αυτό δεν είναι φυσικό. Είναι τελείως διαφορετικοί ως προς όλα τα άλλα πράγματα: φοβούνται έστω και το παραμικρό, τα προβλέπουν, τα νιώθουν και αυτός ο ίδιος άνθρωπος που περνά τόσες μέρες και νύχτες σε οργή και απόγνωση για την απώλεια ενός γραφείου ή για κάποιο φανταστικό προσβολή προς τιμήν του, είναι ο ίδιος που ξέρει ότι θα τα χάσει όλα με θάνατο, χωρίς άγχος και χωρίς συγκίνηση.Είναι τερατώδες πράγμα να βλέπεις στην ίδια καρδιά και ταυτόχρονα αυτή την ευαισθησία για τα ελάχιστα πράγματα και αυτή την περίεργη αναισθησία για τα μεγαλύτερα.
Είναι μια ακατανόητη γοητεία, και μια υπερφυσική υπνηλία, που σηματοδοτεί μια παντοδύναμη δύναμη που την προκαλεί.
Τώρα τι πλεονέκτημα έχουμε όταν ακούμε έναν άνθρωπο να λέει που μας λέει ότι, επομένως, πέταξε τον ζυγό, ότι δεν πιστεύει ότι υπάρχει Θεός που παρακολουθεί τις πράξεις του, ότι θεωρεί ότι είναι ο μοναδικός κύριος τη συμπεριφορά του και ότι πιστεύει ότι είναι υπόλογος μόνο στον εαυτό του; Πιστεύει ότι μας οδήγησε στο να του έχουμε μεγάλη εμπιστοσύνη και να περιμένουμε από αυτόν παρηγοριές, συμβουλές και βοήθεια σε όλες τις ανάγκες της ζωής; Ισχυρίζονται ότι μας έκαναν πολύ χαρούμενους, για να μας πουν ότι πιστεύουν ότι η ψυχή μας είναι μόνο λίγος αέρας και καπνός και όμως να μας το λένε με περήφανο και χαρούμενο τόνο φωνής; Είναι τότε κάτι που πρέπει να ειπωθεί χαρούμενα; Και αυτό δεν είναι κάτι που δυστυχώς, αντίθετα, ως το πιο θλιβερό πράγμα στον κόσμο;
Όποια βεβαιότητα κι αν είχαν, είναι θέμα απόγνωσης παρά ματαιοδοξίας.
Και πράγματι, κάντε τους να εξηγήσουν τα συναισθήματά τους και τους λόγους που έχουν να αμφιβάλλουν για τη θρησκεία. Θα σου πουν πράγματα τόσο χαμηλά και ποταπά, που θα σε πείσουν για το αντίθετο. Αυτό τους είπε ένας άνθρωπος μια μέρα: Αν συνεχίσετε να μιλάτε έτσι, τους είπε, στην πραγματικότητα θα με προσηλυτίσετε. Και είχε δίκιο, γιατί ποιος δεν θα φοβόταν να δει τον εαυτό του σε συναισθήματα όπου κάποιος έχει τόσο καταφρονημένους συντρόφους;
Αν είναι θυμωμένοι στην καρδιά τους που δεν έχουν περισσότερο φως, ας μην το κρύψουν, αυτή η δήλωση δεν θα είναι ντροπή. Δεν είναι ντροπή να μην έχεις. Τίποτα δεν δείχνει μια ακραία αδυναμία του πνεύματος περισσότερο από το να μην ξέρεις ποια είναι η ατυχία ενός ανθρώπου χωρίς Θεό. Τίποτα δεν σηματοδοτεί μια κακή διάθεση της καρδιάς περισσότερο από το να μην επιθυμείς την αλήθεια των αιώνιων υποσχέσεων. Τίποτα δεν είναι πιο δειλό από το να το παίζεις γενναίος εναντίον του Θεού. Ας αφήσουν λοιπόν αυτές τις ασέβειες σε εκείνους που έχουν γεννηθεί αρκετά άσχημα για να είναι πραγματικά ικανοί γι’ αυτές. Ας είναι τουλάχιστον ειλικρινείς άνθρωποι αν δεν μπορούν να είναι χριστιανοί,
Αλλά για εκείνους που ζουν χωρίς να το γνωρίζουν και χωρίς να το επιδιώκουν, κρίνουν τον εαυτό τους τόσο ανάξιο της φροντίδας τους που δεν είναι άξιοι της φροντίδας των άλλων και ότι πρέπει κανείς να έχει όλη τη φιλανθρωπία της θρησκείας που περιφρονούν για να μην τους περιφρονούν σε σημείο να τους εγκαταλείψει στην τρέλα τους.
Έχει πλάκα πως τα σκυλιά των φιλε-λεφτ μπερδεύονται με την πραγματικότητα. Ας δούμε τι λέει ένα απ’ αυτά τα «βρωμόσκυλα»: «Εξαιτίας του ότι το πρόγραμμα της Λε Πεν περιλαμβάνει πολλά σοσιαλιστικά στοιχεία και εξαιτίας του ασυγκράτητου λαϊκισμού της -ο πελάτης- λαός έχει πάντοτε δίκιο-ταυτίζεται με τον «δρόμο» δείχνοντας ασέβεια στους θεσμούς…Τα σοσιαλιστικά στοιχεία και η ασέβεια στους θεσμούς είναι δύο κοινά σημεία ανάμεσα στο Rassemblement National και την Ανυπότακτη Γαλλία. Αλλά, αν και η αριστερά σιχαίνεται τη Λε Πεν, το ένα άκρο εργαλειοποιεί το άλλο με κοινό στόχο την κυβερνητική αστάθεια, την πολιτική ανατροπή….Προστίθεται το κλίμα του κοινωνικού μίσους και προπάντων η τυφλότητα και η αμέλεια μπροστά στα πραγματικά προβλήματα: Στις οικονομικές συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, στην ενεργειακή κρίση, στην ανάγκη για οικολογικό μετασχηματισμό, στο μεταναστευτικό, στον εξισλαμισμό, στην ακρίβεια, στην πλήρη κατάρρευση της αυθεντίας, στη μετριοκρατία. Το συνταξιοδοτικό, η επιμήκυνση του χρόνου εργασίας, δεν είναι πραγματικό πρόβλημα· είναι πρόφαση για τη δημιουργία χάους«. Πηγή
Το βιβλίο του Δημ. Β. Πεπόνη είναι αξιοσημείωτο και «περίεργο» σε σχέση με τη βιβλιογραφική παραγωγή της εποχής μας. Δεν κατακλύζεται από βιβλιογραφικές παραπομπές, και αυτό είναι πολύ καλό. Θυμίζει γραφές του 19ου αιώνα, όταν οι στοχαστές και οι συγγραφείς δεν είχαν ανάγκη την εξαντλητική βιβλιογραφία, αλλά τα πλέον βασικά, για να εκφράσουν τις σκέψεις τους. Η θεματική του είναι επίσης αξιοσημείωτη: καταπιάνεται με σύγχρονα θέματα γεωπολιτικής και ανθρωπολογικής μετεξέλιξης σε ένα μακροϊστορικό επίπεδο, και αυτό είναι κάτι που απουσιάζει στις μέρες μας, σε μία εποχή της παραμικρής- αλλά τόσο μικρής- λεπτομέρειας. Προφανώς ο συγγραφέας δεν επιθυμεί να κάνει κι αυτός ένα διδακτορικό για την υποπαράγραφο της υποπαραγράφου. Και αυτό είναι αξιέπαινο. Το βιβλίο δεν είναι ένα όπως όλα τ’ άλλα. Και για έναν ακόμη λόγο. Διότι ενέχει μία σαφή ιδεολογική (με την ευρύτερη έννοια) τοποθέτηση, δηλαδή μία κοσμοθεωρητική τέτοια. Μπορεί να διαφωνήσει κανείς, για παράδειγμα, η οπτική του Ουκρανικού ως μίας αποτυχίας της Δύσης, προσωπικά δεν με βρίσκει σύμφωνο (και στο βιβλίο είναι αμυδρά θεμελιωμένη, τουλάχιστον όσον αφορά το ίδιο το πεδίο της σύγκρουσης, και όχι τα παρεπόμενα του). Από την άλλη, η σύλληψη της μετα-δημοκρατίας ως μίας «υπέρτατης αρχής που απονέμει δικαιοσύνη και επιβάλλει κανόνες δικαίου», η οποία συνδυάζεται και συμβαδίζει με την αντικατάσταση της Πολιτικής από τα δικαιώματα (δικαιωματισμός), είναι κάτι που όλοι έχουμε στο μυαλό μας, αλλά ο συγγραφέας έχει το θάρρος να το εκφράσει ξεκάθαρα. Λείπουν από την εποχή μας οι κοσμοθεωρητικές τοποθετήσεις, που θα ξεκουράσουν- αν μη τι άλλο- από την μετακρατική ευρω-λαγνεία.
Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ αλλά και ένα κράτος που χρησιμοποιεί λόγο (discourse) και λειτουργεί ως εκπρόσωπος του παγκόσμιου Νότου εντός της σφαίρας του Βορείου Ατλαντικού Συμφώνου (βλ. την επανειλημμένη επισήμανση του προέδρου της Τουργίας ότι «ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από πέντε», αναφερόμενος στα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ). Βραζιλία και Τουρκία βρέθηκαν το 2010 στην ίδια πλευρά στο ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και τα τρία κράτη υπέγραψαν σχετική κοινή διακήρυξη. Το 2022 η Άγκυρα καταδικάζει την εισβολή στην Ουκρανία δίχως να επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις στη Μόσχα, ενώ νωρίτερα είχε πουλήσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Κίεβο. Η κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσσίας καθιστά την Τουρκία απαραίτητη στον διαγώνιο άξονα από τη Σαουδική Αραβία στα νοτιοανατολικά μέχρι τη Γερμανία και την Πολωνία στα βορειοδυτικά: εκτός από περιφερειακή δύναμη που συνδέει Βορρά και Νότο, η Τουρκία λειτουργεί και ως «αισθητήρας» τάσεων.
Πηγή: Δ.Β. Πεπόνης, Το Τέλος της μεγάλης Παρέκκλισης. Από την Ουκρανία και την Πανδημία στη Νέα Πλανητική Τάξη, εκδόσεις Μετα, 2023, σ. 152
Ένας ιδιαίτερος και σύνθετος τύπος παρουσιάζεται στο Σατυρικόν του Πετρώνιου. Στο ίδιο το μυθιστόρημα, το φαγητό, το πιοτό, η σεξουαλική αισχρολογία, ο θάνατος και το γέλιο βρίσκονται κατά κύριο λόγο στο καθημερινό επίπεδο, αλλά η ίδια αυτή καθημερινότητα, κατά βάση η καθημερινότητα των απόβλητων εξαθλιωμένων της αυτοκρατορίας, είναι διαποτισμένη από λαϊκές αντηχήσεις και επιβιώματα, ειδικά στα περιπετειώδη μέρη του, και παρ’ όλη την ακραία ακολασία και χοντροκοπιά, παρ’ όλο τον κυνισμό του, αυτό το μυθιστόρημα αναδίδει την οσμή των τελετών της γονιμότητας που τώρα παρακμάζουν, τον ιερό κυνισμό των γάμων, την παρωδιακή γελωτοποιά μάσκα του νεκρού και την ιερή κραίπαλη στις κηδείες και τα μνημόσυνα. Στη διάσημη ένθετη ιστορία σχετικά με την «ενάρετη δέσποινα της Εφέσου» υπάρχουν όλα τα βασικά στοιχεία του αρχαίου συμπλέγματος, ενωμένα σε μια λαμπρή και συνοπτική, ρεαλιστική πλοκή: ο τάφος του συζύγου στη σπηλιά, η απαρηγόρητη νεαρή χήρα, που έχει πάρει απόφαση να πεθάνει από θλίψη και πείνα στον τάφο του, ο νεαρός και εύθυμος λεγεωνάριος, που φυλάσσει τους κοντινούς σταυρούς με τους σταυρωμένους ληστές, η σκυθρωπή ασκητική επιμονή και η επιθυμία θανάτου της νεαρής χήρας που διαλύεται από τον ερωτευμένο λεγεωνάριο, το φαγοπότι (κρέας, ψωμί και κρασί) στον τάφο του συζύγου, η ερωτική τους συνεύρεση εκεί, στη σπηλιά του τάφου (η σύλληψη νέας ζωής σε άμεση γειτνίαση με τον θάνατο, «στην είσοδο του τάφου»), το πτώμα του ληστή που κλάπηκε από τον σταυρό κατά τη διάρκεια των ερωτικών απολαύσεων, ο θάνατος που απειλεί τον λεγεωνάριο ως τιμωρία για τον έρωτα, η σταύρωση (κατ’ επιθυμίαν της χήρας) του πτώματος του συζύγου στη θέση του κλαπέντος πτώματος του ληστή, η τελική κωμική έκπληξη των περαστικών που το πτώμα του μακαρίτη σκαρφάλωσε μόνο του στον σταυρό (δηλαδή, στο τέλος το γέλιο).
Εδώ εμφανίζονται όλοι ανεξαίρετα οι βασικοί κρίκοι της κλασικής αλυσίδας: ο τάφος- η νεότητα- το φαγοπότι- ο θάνατος- η συνουσία- η σύλληψη της νέας ζωής- το γέλιο. Η ζωή θριαμβεύει εδώ επί του θανάτου τέσσερις φορές: οι χαρές της ζωής (φαγητό, πιοτό, η νεότητα, ο έρωτας) θριαμβεύουν επί της ζοφερής απόγνωσης και της επιθυμίας θανάτου της χήρας. Το φαγοπότι ως ανανέωση της ζωής κοντά στο πτώμα ενός νεκρού. Η σύλληψη της νέας ζωής κοντά στον τάφο (συνουσία), η σωτηρία του λεγεωνάριου από τον θάνατο με τη σταύρωση του πτώματος…
Πηγή: Μ. Μπαχτίν, Μορφές του Χρόνου και του Χρονοτόπου στο Μυθιστόρημα, ΠΕΚ, 2022, σ. 234-236.
Το πιθανότερο σενάριο για τα περί θυσίας του οιονεί Πρωθυπουργού είναι ότι βρήκε ένα επικοινωνιακό αντίρροπο στην αντιπολιτευτική επιχειρηματολογία περί «εγκλήματος» ή «δολοφονίας». Υπάρχει και η πιθανότητα οι λογογράφοι του (και οι επικοινωνιολόγοι του) να βρήκαν στα γρήγορα κάτι εύηχο και ομόψυχο- τις τους πληρώνουμε, άραγε;
Στην περίπτωση, πάντως, που κάποιος θέλει να το ακούσει όλο αυτό σοβαρά, είναι χρήσιμος ο R. Girard (Εθεώρουν τον σατανάν ως αστραπήν.., εκδόσεις Εξάντας, 2002), που μας λέει ότι «καταλαβαίνουμε γιατί σχεδόν παντού οι θυσιαστές διέκριναν στις θυσίες τους πράξεις φοβερές. Δεν αγνοούσαν ότι η αγαθή βία, εκείνη που τερματίζει τη βία αντί να την επιτείνει, είναι η ομόψυχη βία. Δεν αγνοούσαν επίσης ότι κινητήριος δύναμη της ομοψυχίας είναι ο πιο έξαλλος μιμητισμός, ο επισφαλέστερος όλων, αναπόφευκτα, ενόσω δεν επιτυγχάνει την ομοψυχία. Εξ ου και η άποψη, κατ’ αρχήν παγκόσμιας αποδοχής, ότι οι τελετουργικές δραστηριότητες είναι άκρως επικίνδυνες. Προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους, οι κοινότητες πάσχιζαν να αναπαράγουν το πρότυπο με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια και τυπολατρία. Κατά τη χρονικότητα των τελετουργιών φτάνει αναπόφευκτα η στιγμή όπου οι αμέτρητες επαναλήψεις φθείρουν τη θυσιαστική δράση. Ο τρόμος που εμπνέουν στους μαθητευόμενους μάγους-γιατί σε τελική ανάλυση τέτοιοι είναι πάντοτε οι θυσιαστές- οι ίδιες τους οι θυσίες κάποτε ξεθυμαίνει. Επιβιώνει μονάχα με τη μορφή κωμωδιών τρόμου, οι οποίες αποσκοπούν να εντυπωσιάσουν τους αμύητους, τις γυναίκες και τα παιδιά» (σ. 129).
Γιατί η δίαιτα είναι μικροαστική αναγκαιότητα και πως πάντοτε θα είναι ατελέσφορη. Ο λόγος για μία συνήθεια φαγητού που είναι αντιπροσωπευτική της μιζέριας της ημέρας, οπότε κατηγορείται το φαγητό και το πιώμα του βραδιού. Είναι φυσικό, αφού η μέρα μας είναι άθλια.
Πόσο διαφορετικά τα έβλεπε ο Ραμπελαί, απηχώντας το λαϊκό πνεύμα: «Επιπλέον, όταν πια έχω κολατσίσει αρκετά και η στομάχα μου είναι παραγεμισμένη με σανό και παραγεμισμένη με γεννήματα, θα παραλείψω να γευματίσω, αν πρόκειται για θέμα επείγον και για περίπτωση ανάγκης. Να μην δειπνήσω όμως; Ε, όχι, διάολε! Αυτό κι αν είναι σφάλμα. Αυτό κι αν είναι σκάνδαλο σε σχέση με ό,τι λέει το φυσικό. Η φύση έκανε τη μέρα, ώστε ο πάσα εις να γυμνάζεται, να εργάζεται και να τρέχει για τις δουλειές του. Και για να είναι όλα αυτά πιο εύκολα, μας προσφέρει μια λαμπάδα, δηλαδή το καθαρό και χαρούμενο φως του ήλιου. Στο κοντόβραδο αρχίζει να μας ευφραίνει και μας λέει πολύ γλυκά: «Παιδιά μου, είσαστε καλοί άνθρωποι. Αρκετά εργαστήκατε! Η νύχτα έρχεται: ο μόχθος πρέπει να σταματήσει κι εσείς να ξαναλάβετε δυνάμεις με καλό ψωμί, καλό κρασί, καλά κρεατικά. Κι ύστερα να διασκεδάσετε μια στάλα, να ξαπλώσετε και να ξεκουραστείτε για να είσαστε φρέσκοι και ευδιάθετοι στη δουλειά σας τη μέρα που θα ξημερώσει, όπως ήσαστε σήμερα» (ειδικός στοχασμός για το δείπνο, από το στόμα του Πανούργου, που υπάρχει στο κεφάλαιο 15 του Γ΄ βιβλίου του Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ).
Ο ήρωας του κουτσού διαβόλου – Cléofas Léandro Perez Zambullo, ο αφελής και περίεργος μαθητής – μεταφέρεται από τον διάβολο – Ασμοδαίος – επάνω στη στέγη κάθε σπιτιού στη Μαδρίτη για να δούμε τι συμβαίνει εκεί. έχοντας την ευκαιρία να αφηγηθεί μια περιπέτεια άσχετη με αυτό που ακολουθεί. Αυτό το βιβλίο είναι εμπνευσμένο από το ισπανικό El Diablo Cojuelo του Luis Velez de Guevara και χλευάζει ελεύθερα τα γαλλικά ήθη, γονιμοποιημένα από την αρχική παρατήρηση των υπηκόων του. Ανυψώνοντας τη στέγη καθενός από τα σπίτια, δεν είναι ο πρόδρομος, κάτω από τη μάσκα της φαντασίας, της φαντασμαγορίας του σύμπαντός μας όπου κάθε άτομο, ελεύθερο στη θεωρία, παρατηρείται, καταγράφεται και ανιχνεύεται στην πράξη; Ο άνθρωπος, στην οικειότητά του, πιστεύει ότι είναι ασφαλής, αλλά δεν είναι σε γυάλινο κλουβί;
O κουτσός διάβολος στον Λεσάζ (στο ομώνυμο μυθιστόρημα) αποκαλύπτει τις ιδιωτικές στιγμές….
Αυτός είναι ο μικρός Χριστός της εκκλησίας του Isinche στο Εκουαδόρ. Η τεράστια λατρεία προς τον μικρό αυτόν Χριστό μας κάνει εντύπωση. Έρχονταν από τα βάθη του Περού για να τον τιμήσουν με σεβασμό. H περίεργη θέση του ομοιώματος αυτού, με το ένα χέρι στο κεφάλι και το άλλο στον μηρό, θυμίζει τα ομοιώματα των αυτοκρατόρων Ινκας. Υπάρχει η (τραβηγμένη) υπόθεση ότι ο Ίνκα αυτοκράτωρ Atahualpa είχε γίνει ένα Huauque, δηλαδή μία «κούκλα» που γινόταν από μαλλιά, νύχια και ενδύματα. Αυτές οι «κούκλες» λατρεύονταν σαν τους ίδιους τους Ίνκα, τ’ αντίτυπα τους, και κατείχαν τη γη των ίδιων των αυτοκρατόρων. Μήπως ο μικρός Χριστός, σύμφωνα μ’ αυτή την υπόθεση, περιέχει μέσα του τα απομεινάρια του τελευταίου αυτοκράτορα των Ίνκα.
Πηγή: Los Sigchos, el último refugio de los incas quiteños. Una propuesta preliminar, Tamara Estupiñán Viteri.
manolisgvardis 