Αγχώδης εμπειρία-ποιητική αφιέρωση

Νίκος Καρούζος, Αγχώδης εμπειρία

«Τ’ απογεύματα της Κυριακής
ανοίγω το ραδιόφωνο
σηκώνω το καπάκι της σιωπής.
Ποδόσφαιρο. Χρωματιστές φανέλες.
«Έχουμε φτάσει στο ένατο λεπτό
του πρώτου ημιχρόνου …»
Κατεβάζω το καπάκι.
Πόσο μπορούμε, αλήθεια, να κοιτάζουμε
στην ψυχή μας μέσα ολομόναχοι;
Απολαμβάνω για λίγο
συντριπτική γαλήνη
και ξανανοίγω.
«Την τελευταία στιγμή τρέχει ο Κλάφτης
και κατορθώνει να βοηθήσει την κατάσταση
προσπαθεί να προωθήσει το παιχνίδι
μαρκάρεται όμως απ’ τον Πονεμένο …» –
κλείνω.
Ησυχία με θεόκλειστα παράθυρα.
Ιδεώδης ηρεμία των δευτερολέπτων.
Ανοίγω.
Την άρνηση πνίγω.
« …ένα πλάγιο άουτ υπέρ της Ενώσεως.
Το εκτελεί γρήγορα ο Κλούβας …» –
αλλά ξανακλείνω ζαλισμένος.
Φοβερό καπάκι.
Πυκνότερη σιωπή.
Ανάβω κεράκι
και χαίρομαι την εξουσία μου.
Ο θάνατος εργάζεται εδώ και εκεί.
Ξανανοίγω.
«Κοντρολάρει έξω απ’ τη μεγάλη περιοχή …»
Όλο το γήπεδο σείεται με καταρρακτώδη βροχή.
« …τη μπάλα τώρα έχει ο Γρηγορίδης
και ψάχνει μάταια να βρει συμπαίχτη του …»
Έτσι, στοχάζομαι, προβάλλει η ψυχή
στη ματαιότητα λάμπει.
Τώρα μπερδεύτηκα πια μες στις φωνές
ουρλιάζουν τα πάντα.
« …ο Πονεμένος σουτάρει από πολύ κοντά
ο Αρχειοφύλαξ αποκρούει …»
Ν’ ανοίξω το παράθυρο
το παράθυρο, το παράθυρο.
Αυτή η ζωή … Αυτή η δύναμη…
Να ‘χει την ίδια δυνατότητα
την ησυχία και το σάλο …»

Άγγελοι ανάμεσα μας

Είσ’ ελεύθερος να πεινάς

εδώ στην Αθήνα στο Λονδίνο

με ουρανούς από κάθε χρώμα

στο δρόμο στην άνοιξη στα σπίτια.

Μα η ζωή με τα μεγάλα της φτερά

κάνει ταξίδι στη χαρά

πηγαίνει.

Μονάχα τώρα είναι ο καιρός αλύπητος

στο δρόμο

στην άνοιξη

στα σπίτια.

Είσ’ ελεύθερος να πεινάς

με κάθε βούληση ανυψωμένη

χαζεύοντας τους κινηματογράφους

τα κορίτσια την εποχή τους άμοιρους στο δρόμο

ή

τον γέρο ακαδημαϊκό με τη φτηνή

αιωνιότητα στην τσέπη.

Αλλ’ όταν είσαι άγγελος

με τα δυο χέρια στην καρδιά

με μια παρθένα μες στα μάτια

έχεις όλη την πλάση αιχμάλωτη

όλη με όνειρο ή φως

Είναι περίεργο

να εμφανίζονται άγγελοι

και να τριγυρίζουν ανάμεσα μας.

Πηγή: Ν. Καρούζος, «Ο Άγγελος των ωρών«.

O γοητευτικός προτεσταντισμός της ψυχής του Καρούζου

Με αφορμή το Πάσχα των Πιστών (της συλλογής Σημείο, 1955), ο συνεργός άνθρωπος έχει πολύ μεγάλο μερίδιο ανομίας, σε σημείο που και το λουλούδι και η αμέτρητη και βαθιά θάλασσα δεν τολμούν να επιβεβαιώσουν την πασχαλινή σωτηρία

Κύριε λάμπρυνον μου την στολήν της ψυχής

Άστρα και χώμα σε βαστάζουν

μεριάζουν άφωνα τα σκότη και διαβαίνεις,

ανέγγιχτη τον κόσμον αγγίζει μουσική

και της καρδιάς τα πέταλα ροδίζουν,

άνθος όμορφο ζεσταίνεται στον ήλιο.

Λευκάνθηκαν οι άνθρωποι στο αίμα του αρνίου.

Θεέ μου ανέρχεσαι λυπημένος,

αν και για όραση εξακολουθείς να έχεις τη συγχώρηση.

Ω θλίψη των ματιών του Κυρίου μου,

της αιωνιότητας ο κάματος,

έχω πολύ συνεργήσει για να υπάρχεις,

είναι πολύ σ’ εμένα το μερίδιο της ανομίας.

Ανοίγει ένα τριαντάφυλλο, πάω και το ρωτώ:

Πού έκρυψαν τον ήλιο;

Πλησιάζω τη θάλασσα και της λέω:

Είσαι βαθειά και με τα μυστικά μεγάλη σου η σχέση.

Λυτρώνεται ο άνθρωπος;

Απαντά το λουλούδι: «Θα χαθούμε»

κι η θάλασσα με αχ αναταράζεται

To ποίμνιο που καίγεται να μην χάσει η Εκκλησία

και για το οποίο κάνει άπειρες «κυβιστήσεις» είναι αυτό που σωρηδόν μεταβαίνει λίγα λεπτά πριν τις 12 στην Εκκλησία και μετά το Χριστός Ανέστη τρέχει για το σπίτι του. Είναι αυτό που αφού πάρει το Άγιο Φως το βάζει στο αυτοκίνητο για να μην σβήσει και το μεταφέρει «ανέπαφο» στο σπίτι- ως μαγικό είδος. Υπάρχουν και οι άλλοι, που παρακολουθούν με κατάνυξη και σεβασμό τις Ακολουθίες, αλλά αυτοί δεν έχουν ανάγκη τους μοντερνιστικούς λόγους των Μητροπολιτών. Τι να κάνουμε; Η κοινωνία είναι βαρύτατα διχασμένη και έτσι πορεύεται. Τώρα, γιατί μας ζαλίζεται με τους Κασσελάκηδες;

Πως γκρεμίζονται όλα και πέφτουν….

Ἕως πότε κρίνετε ἀδικίαν καὶ πρόσωπα ἁμαρτωλῶν λαμβάνετε; διάψαλμα.
κρίνατε ὀρφανὸν καὶ πτωχόν, ταπεινὸν καὶ πένητα δικαιώσατε·
ἐξέλεσθε πένητα καὶ πτωχόν, ἐκ χειρὸς ἁμαρτωλοῦ ῥύσασθε.
οὐκ ἔγνωσαν οὐδὲ συνῆκαν, ἐν σκότει διαπορεύονται· σαλευθήσονται πάντα τὰ θεμέλια τῆς γῆς.
ἐγὼ εἶπα Θεοί ἐστε καὶ υἱοὶ ὑψίστου πάντες·
ὑμεῖς δὲ ὡς ἄνθρωποι ἀποθνῄσκετε καὶ ὡς εἷς τῶν ἀρχόντων πίπτετε.
ἀνάστα, ὁ θεός, κρῖνον τὴν γῆν, ὅτι σὺ κατακληρονομήσεις ἐν πᾶσιν τοῖς ἔθνεσιν.

Ψαλμός 80

Και εξακολουθούν να αποθνήσκουν και να πέφτουν όπως οι άρχοντες τους. Δεν ακούν τον Λόγο του Κυρίου και την Ανάσταση. Πορεύονται στο σκοτάδι, θα ανταμειφθούν με την ζωή που επέλεξαν να κάνουν….Τώρα, τι είναι αυτό του Ψαλμωδού, επαναστατικό ή αναρχικό, μήπως βαθύτατα θεανθρώπινο;

Ομιλίες της Ομορφιάς

Όσοι ονομάζουν θείο
το πρόσωπο μου και σύγχρονα μιλούν
για «κάποιον
επαναστάτη απ’ τη Ναζαρέτ ή μάλλον
κοινωνικό μεταρρυθμιστή»,
φαίνεται πως χρησιμοποιούν τη γλώσσα
όπως οι κυρίες την πούδρα
στο τραπεζάκι του καθρέφτη τους.
Ωστόσο είναι κι η γλώσσα κάτι θείο.
Αχ πώς με παίρνει η θλίψη
βλέποντας να πιστεύουν εξάλλου
πως κινούν ένα βράχο, βράχο που κατρακυλά
και λιώνει κάθ’ εμπόδιο εμπρός του,
τραβ’ωντας απ’την ψυχή φράσεις
σαν ένδυμα μαρκησίου.
«Του ωραίου η Ιδέα» και τανάπαλιν.
«Ομορφιά κι Αιωνιότητα». «Η αθανασία περπατά
σε τρισευτυχισμένες λέξεις απάνω».
Λόγια καθώς πρέπει από όπου λείπω
σαν το χιόνι απ’ τους τόπους της Μεσημβρίας.
Με υμνούν περίεργα, με είπαν
ακόμη και λίθινο όνειρο
Οι λάτρεις μου αυτοί πολλοί. Και ατενίζουν
τον ουρανό παρόμοια με φόντο
για το ζωγράφισμα των ιδεών τους!
Δε με ρωτούν, λοιπόν, πώς έγινε
κι έμαθαν κάπως τ’ όνομα μου;

N. Kαρούζου, Η Επιστροφή του Χριστού (1953).

Άλλο το εκούσιον Πάθος και άλλο πατάω escape

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικές εκστρατείας για τις προεδρικές εκλογές του 2022, το ζήτημα φαινόταν να έχει πολωθεί μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς: η (δεξιά) Βαλερί Πεκρές και η (ακροδεξιά) Μαρίν Λεπέν, όπως και ο (ακροδεξιός) Ερίκ Ζεμούρ και ο (εθνολαϊκιστής) Νικολά Ντυπόν-Αινιάν έδιναν έμφαση στη βελτίωση της ανακουφιστικής φροντίδας. Αντίθετα, η (σοσιαλίστρια) Αν Ινταλγκό, η (τροτσκίστρια) Ναταλί Αρτώ, ο (αριστερός) Ζαν Λυκ Μελανσόν, ο (οικολόγος) Γιανίκ Ζαντό, ο (τροτσκιστής) Φιλίπ Πουτού και ο (κομμουνιστής) Φαμπιέν Ρουσέλ είχαν ταχθεί υπέρ της ενεργητικής υποβοήθησης, ενώ ο Ζαν Λασάλ (ανεξάρτητος συντηρητικός υποψήφιος που απευθύνεται στη «βαθιά Γαλλία») και ο Εμμανουέλ Μακρόν προτιμούσαν να παραπέμψουν το πρόβλημα σε έναν ευρύ δημόσιο διάλογο ή σε μια Συνέλευση Πολιτών.

Σε κάθε περίπτωση, επικρατεί ομοφωνία όσον αφορά την ανάλυση των ελλείψεων στον τομέα της ανακουφιστικής-παρηγορικής φροντίδας και την αναγκαιότητα της βελτίωσής της.

Είναι η θέση που υπενθυμίζεται σε μια έκθεση της γερουσίας: «Μετά τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, η παρηγορητική ιατρική έχει σημειώσει μείζονα πρόοδο, με αποτέλεσμα οι κακές συνθήκες θανάτου να οφείλονται κατά κύριο λόγο στην έλλειψη επαρκούς κάλυψης του συγκεκριμένου τομέα σε ολόκληρη την επικράτεια. Σε αυτό ακριβώς το σημείο οφείλουν να εστιαστούν οι προσπάθειες, και όχι σε ένα σύστημα ενεργητικής ευθανασίας, το οποίο θα εγκυμονούσε τον κίνδυνο να μετατραπεί σε μια εναλλακτική επιλογή μπροστά στην μη ικανοποιητική προσφορά ανακουφιστικής φροντίδας». Η Σύνοδος των Γάλλων Επισκόπων υπερασπίζεται επίσης έναν «γαλλικό δρόμο» επικεντρωμένο στην ανακουφιστική φροντίδα: «Μήπως δεν είναι η βαθύτερη προσδοκία όλων μας η ενεργή υποβοήθηση της ζωής και όχι η ενεργητική ευθανασία;»

Πηγή

H Generation Z

Έχει λόγους, λέει ο Economist, η γενιά Z (ή Zoomers) να είναι ευτυχισμένη. Είναι όσοι γεννήθηκαν μεταξύ του 1997 και του 2012. Δεν έζησαν την οικονομική κρίση της προηγούμενης γενιάς, των millenials, του 2007-2009. Το μέσο εισόδημα τους (στην Αμερική) ξεπερνά αυτό των millenials και της γενιάς Χ, τα ίδια χρόνια. Εύκολα αφήνουν τις δουλειές τους (quiet quitting), δεν επιθυμούν και τόσο να είναι επαγγελματίες, αποφεύγουν τις ανθρωπιστικές σπουδές και ασχολούνται περισσότερο με τα οικονομικά και τις επιστήμες της μηχανικής, βρίσκουν πιο εύκολα δουλειές (τα ποσοστά της ανεργίας μειώνονται), αλλά δεν μπορούν να κοινωνικοποιηθούν (κατά μέσο όρο οι Αμερικανοί Zoomers καταναλώνουν 38 λεπτά τη μέρα για την κοινωνικοποίησή τους, ενώ το 2000 ήταν ο ίδιος χρόνος μία ώρα). Λιγότερο sex και μεγαλύτερη η αίσθηση της μοναξιάς. Μισές αλήθειες, θα πω εγώ. Μία γενιά καταθλιπτική «χρυσώνεται» με το χάπι της οικονομικής ανόδου. Αλλά το βασικό είναι το παρακάτω γράφημα (πόσο γρήγορα πέφτει το εισόδημα με τη σύνταξη…):

Μείγμα ασχετοσύνης και θρησκευτικού δήθεν

Τι μας φταίει άραγε και ο «πολύς» Arvo Pärt που συνέθεσε την ατμοσφαιρική μουσική του; Στους «σοβαρούς» δήθεν κύκλους των Μέσων, τις ημέρες της Μ. Εβδομάδας, ακούμε και ξανακούμε Arvo Pärt, λες και δεν υπάρχουν άλλοι συνθέτες θρησκευτικής μουσικής ή ψαλμικά έπη. Όλα αυτά με σχολιασμούς από απόκρυφα ευαγγέλια και παγανιστικές επιρροές (αναμονή του Νυμφίου) ή με κηρύγματα περί γυναικών (με αφορμή το Τροπάριο της Κασσιανής). Μία απέραντη σύγχυση και αισθητική ταλαιπωρία, για την οποία είναι μεγάλη υπεύθυνη η Εκκλησία με την ασύναρτητη και «λίγο απ’ όλα» στάση της.

O Στάλιν που διάβαζε

Σε αντίθεση με τους σημερινούς πολιτικούς κλόουν της δημοκρατικής Δύσης, βέβαια. Μεταφέρω «Αρλούμπες, χαζομάρες, κάθαρμα, Ναι ναι, συμφωνώ, ακριβώς, αλλά και ΝΒ, που στα λατινικά σημαίνει nota bene, δηλαδή λάβε υπόψη. Με αυτές τις λέξεις και φράσεις σημείωνε ο Στάλιν τα βιβλία του. Κύκλωνε τους τίτλους, υπογράμμιζε φράσεις και παραγράφους που τον αφορούσαν, κύκλωνε το κείμενο, τραβούσε κάθετες γραμμές στα περιθώρια με χρωματιστά μολύβια- μπλε, πράσινα, κόκκινα. Ήταν τα λεγόμενα «πομέτκι» του Ρώσου δικτάτορα, οι σημειώσεις, που έκανε ανάμεσα στις σειρές, στο εξώφυλλο, στο οπισθόφυλλο και στα περιθώρια των σελίδων των βιβλίων του. Τη στιγμή του θανάτου του, το 1953, η βιβλιοθήκη του αριθμούσε περίπου 25.000 βιβλία, περιοδικά και φυλλάδια όλων των ειδών και των κατηγοριών». Επίσης, «Όσο κι αν φαντάζει παράδοξο, το βιβλίο που ο Στάλιν γνώριζε απ’ έξω και ανακωτά ήταν η Βίβλος…αγαπημένη του θεματική ήταν η Ιστορία, το βιβλίο του Σοβιετικού ιστορικού Ρόμπερτ Γιουρίεβιτς Βίπερ για τον Ιβάν τον Τρομερό επηρέασε την οπτική του για τη ρωσική ιστορία. Ενδιαφέρον έχει επίσης το γεγονός ότι τα βιβλία του Τσάρλς Ντίκενς ήταν πολύ δημοφιλή μεταξύ των μπολσεβίκων». «Δεν υπάρχει καμία νύξη ότι τα κομμουνιστικά του πιστεύω ήταν κάτι άλλο παρά αυθεντικά. Η βιβλιοθήκη του είναι η πηγή των πιο εσωτερικών του σκέψεων. Δείχνει ότι ο Στάλιν πίστευε πραγματικά την ιδεολογία που κήρυττε….»

Πηγή: Σάκη Ιωαννίδη, «Ήταν ένας διανοούμενος δικτάτορας. Ο καθηγητής και συγγραφέας Τζέφρι Ρόμπερτς μιλάει στην «Κ» για τα βιβλία που διαμόρφωσαν τον Ιωσήφ Στάλιν», Η Καθημερινή της Κυριακής, 28/4/2024.